ممنوعیت کشت تریاک در افغانستان

دولت طالبان مستقر در افغانستان کشت تریاک را ممنوع کرد. گزارش شده است که رهبر طالبان گفته است «استعمال و انتقال، خرید و فروش، واردات و صادرات و فعالیت کارخانه‌های تولید هر گونه مواد نشئه‌آور الکلی و مخدر همچون شراب، هیروئین، شیشه، تابلیت(قرص‌های روانگردان)، چرس(حشیش) وغیره، از تاریخ صدور این فرمان ممنوع است»

شکل زیر که در مرجع فوق آمده است، نشان می دهد که کشت تریاک در دو دهۀ گذشته رو به گسترش بوده است. همین مرجع می گوید که درآمد حاصل از تولید تریاک حدود 11 درصد تولید افغانستان در سال 2018 بوده است.

با این تصویری که از نقش تریاک در اقتصاد افغانستان داریم، به نظر نمی رسد این تصمیم کمکی به اقتصاد افغانستان بکند. اگر دولت طالبان در اجرای این حکم جدی باشد، احتمالاً بخش بزرگی از تلاش آن به جای فعالیتهای یک دولت مانند تامین امنیت، متوجه کشف و ضبط تریاک و نشان دادن آن در رسانه ها و افتخار به عملکرد درخشانشان خواهد شد. همزمان بازار بزرگ تولید و فروش تریاک پنهانی شکل خواهد گرفت که برای فعالیت گروه زیادی از افراد از جمله افرادی از دولت و نیروهای نظامی را هم در خدمت خواهد گرفت. باندهای خطرناک در این حوزه شکل خواهد گرفت تا بازار پنهان این محصول را در اختیار بگیرند.

وقتی که بخش غیر قابل اغماضی از جامعه برای کالایی تقاضا دارند، ممنوع کردن آن منجر به از میان رفتن آن نمی شود. اینکه کالایی ضرر داشته باشد، به تنهایی برای ممنوع کردن آن کافی نیست، چرا که عواقب ممنوعیت گاهی بسیار بالا است. این تجربه ای است که ایران در مورد مواد مخدر و مشروبات الکلی داشته است و بسیاری از کشورهای غربی هم تجربه های مشابه در مورد موادی مانند حشیش داشته اند. آمریکا این تجربه را در مورد ممنوعیت الکل هم داشته است. در تمامی این موارد، بجز درگیریهای مرگبار گروههای تبهکار و فساد ناشی از سود انحصاری، مسئلۀ کنترل کیفیت کالاها و پر شدن بازار از محصولات تقلبی و نیز عرضۀ کالاهای ارزانتر ولی خطرناکتر در همان بازار پنهانی هم در میان است. اخباری که از صدمات مشروبات الکلی تقلبی در ایران منتشر می شود شاهدی بر این مدعا است.

راهی که احتمالاً خطرات کمتری دارد، تعیین مقررات برای بازار است. این محصول می تواند در بازار به طور رسمی و توسط افرادی که مجوز دارند فروخته شود. در صورت تخطی از مقررات، مثلاً در صورت فروش جنس تقلبی و یا مضر، این مسئله قابل شکایت و پی گیری و حل و فصل خواهد بود. مالیات بالا بر این کالا علاوه بر درآمد برای دولت، می تواند قیمت آن را هم تا حدی کنترل کند.

این راه حل در مورد حشیش در بازار آمریکا در حال گسترش است. بسیاری از ایالتها خرید و فروش آن را قانونی کرده اند. برای کشورهایی مانند ایران و افغانستان که تقاضا برای تریاک قرنها وجود داشته است، ممنوعیت و راندن آن به بازارهای غیر قانونی فقط افزودن به مضرات آن است.