شکاف طبقاتی و انتخابات

مسئلۀ شکاف طبقاتی که رضا به آن اشاره کرده بود، در مرکز تحلیلهای انتخاباتی قرار می گیرد. سؤال این است که آیا حامیان نامزدهای انتخاباتی ازگروههای اجتماعی متفاوت هستند؟ مثلاً آیا افراد کم درآمد به طرز معناداری (از نظر آماری) به یکی از نامزدها رای می دهند و افراد پر درآمد به نامزد دیگر؟ برخی از متغیرها به کرات برای توضیح شکاف طبقاتی استفاده شده است. چند متغیری که تا کنون در نوشته های برخی تحلیلگران به آنها اشاره شده است عبارتند از: شهر-روستا؛ شهر بزرگ-شهر کوچک-روستا؛ شمال شهر-جنوب شهر؛ افراد کم درآمد-افراد پر درآمد؛ افراد تحصیل کرده-افراد کم سواد؛ جوانان-افراد میان سال-افراد مسن؛ مذهبیها-غیر مذهبی ها؛ افراد سنتی-افراد مدرن؛ صاحبان تجارت-مزد بگیران. اگر متغیر دیگری به نظرتان می رسد در بخش نظرات اضافه کنید. اثر این متغیرها را می توان درترکیب آرای انتخابات ریاست جمهوری دور قبل (و یا در سایر انتخابات ها) به دست آورد.

برخی نوشته ها که در آنها به این شکاف طبقاتی اشاره شده است را در زیر می آورم. جالب اینجاست که این نوشته ها بر مبنای تحلیل شکاف طبقاتی به نتایج متفاوتی رسیده اند.

جواد صالحی در چند  نوشته (در وبلاگش و در نیویورک تایمز + و +) از منظر طبقۀ متوسط در برابر طبقۀ فقیر به مسئله نگاه می کند.

عباس امانت به طبقۀ متوسط اشاره می کند و آنرا بر مبنای زندگی در مناطق شهری، تحصیلات، سن، و علائق مذهبی تعریف می کند.

اکونومیست هم در یک جمع بندی جامع به تقابل گروههای طبقۀ متوسط شهری با افراد طبقۀ کارگر اشاره می کند.

جیمز پتراس که یک جامعه شناس با دیدگاه چپ است از تقابل طبقۀ کارگرِ کم درآمد با سرمایه داران شمال تهران می گوید.

این نوشته ها (+ و + ) هم از تقابل گروههای درآمدی می گویند.

همانطور که در بخش نظرات مطلب رضا گفتم، من شکاف طبقاتی را عامل تعیین کنندۀ اساسی در انتخابات نمی دانم. رفتار خرد خانوارها در سرمایه گذاری بر روی آیندۀ فرزندان در همۀ مناطق و در میان همۀ گروههای اجتماعی بسیار مشابه است (مطلب جواد صالحی را ببینید.) شواهد محکمی باید ارائه شود که رفتاری متفاوت در عرصۀ سیاسی را نشان دهد. [از هر تحلیلی که این مطلب را باز کند استقبال می کنم]

قاضی کجاست؟

مازیار در یکی از پستهای قبلی به درستی اشاره کرده است که برای حل بحران کنونی ایران وجود سازمانهای مستقل (سازمانهایی که هر دو طرف درگیر به استقلال آن اذعان داشته باشند) ضروری است. چند هفته قبل وقتی در مورد دادگاه قانون اساسی می نوشتم، گمان نمی کردم وجود آن به این زودی و با این شدت احساس شود. در پی درگیریهای اخیر در ایران سؤالی که از بسیاری از دوستان پرسیده ام این بوده که آیا شما راه حل مرضی الطرفینی را می توانید پیشنهاد کنید؟ جواب همواره یکسان بوده است: به نظر نمی رسد که چنین راه حلی در عرصۀ سیاسی ایران وجود داشته باشد. نتیجه: جامعه هزینۀ بسیار بالای حل منازعات از طریق برخورد را می پردازد.

این امر بیش از هر چیز دیگر نقش داور مستقل را در پیدایش و قوام یک نظم اجتماعیِ رو به پیشرفت برجسته می کند. در جوامع امروزی، این نقش را یک قوۀ قضائیۀ مستقل بازی می کند. احساس نیاز به قوۀ قضائیۀ مستقل محدود به گروهی که در آستانۀ حذف قرار دارد، نیست. این گروه نیاز به قوای مستقل دارد تا برای همیشه حذف نشود. اما گروهی که دست بالا را در منازعات دارد نیز به همان میزان باید به تقویت استقلال قضا بپردازد چرا که این کم هزینه ترین راه برای اقناع طرف مقابل در به رسمیت شناختن نتایج است. افرادی که در راس دو گروه درگیر قرار دارند، همگی از مسئولین بلند پایه قبلی و فعلی هستند و متاسفانه با غفلت از تقویت نقش داورهای مستقل در تحمیل هزینه ها بر جامعه شریکند.

انتخابات ریاست جمهوری سال 2000 آمریکا شاید بهترین نمونه از نقش بی بدیل قوۀ قضائیۀ مستقل در اجتناب از درگیریهای پر هزینۀ جناحهای سیاسی باشد. سرنوشت این انتخابات به آرای فلوریدا وابسته بود. شمارش آرا نشان داد که جورج بوش با اختلاف 1784 رای برنده این ایالت است. در شمارش بعدی این اختلاف تا 327 رای هم پایین آمد. مسألۀ باز شماری مجدد به دادگاه عالی فلوریدا محول شد و این دادگاه با ترکیب 4 به 3 رای به باز شماری داد. دادگاه عالی آمریکا با ترکیب 5 به 4 اجرای این حکم را متوقف کرد و رای به پیروزی بوش داد.

احکام صادره و تمامی جزئیات استدلالهای قضات و وکلا در اختیار همگان قرار دارد. این احکام توسط بسیاری نقد شده است و می شود. ولی مسئله منجر به هیچ برخوردی نشد. طرفین درگیر به استقلال قضات اعتقاد داشتند و رای دادگاه را پذیرفتند. این اعتقاد به استقلال قضات البته به سادگی به دست نیامده است. قوۀ قضائیه در آمریکا به شکل سازگار و مداومی این استقلال را نشان داده است. سرمایه گذاری اجتماعی زیادی برای اثبات استقلال قضات از جریانهای سیاسی صورت گرفته است. مثلاً شفافیت کم نظیر قضاوت در دادگاههای آمریکا از مهمترین ابزارهایی بوده است که مردم و گروههای سیاسی را در مورد استقلال قضات مطمئن کرده است. شما می توانید جزئیات تمامی احکام صادره از سوی دادگاه عالی آمریکا را به سادگی پیدا کنید. (یک جستجوی ساده در ویکی پدیا این را نشان می دهد.)

گروههای درگیر در ایران، چه برندگان و بازندگان، باید به این نکته توجه کنند که بقای آنان در دراز مدت و مهمتر از آن پیشرفت جامعه فقط در صورتی میسر است که بتوانند منازعات اجتناب ناپذیر سیاسی را کم هزینه کنند. تقویت استقلال قضا در این میان نقش بسیار برجسته ای دارد.

گفت و گو در میان معرکه- رضا ماهانی

من «جنبش اجتماعی» را به صورت «حل یک اختلاف سیاسی از راه بسیج خیابانی حامیان (supporters)» می بینم. یکی از علل پدید آورندۀ جنبش اجتماعی آن است که طرفین درگیری یک باور مشترک (common belief) از توازن قوای اجتماعی ندارند. به عنوان مثال، طرفداران موسوی و احمدی نژاد هر دو باور دارند که دارای رأی اکثریت جامعه هستند. در این وضعیت، «انتخابات» (بی طرفانه) روش کم هزینه ای برای ایجاد یک برآورد یا باور مشترک در سطح جامعه است. اگر طرفهای درگیر در یک انتخابات نتوانند در صحت (نسبی) انتخابات توافق کنند، زمینه برای جنبش اجتماعی به سرعت فراهم می شود.

به عقیدۀ من، جنبش اجتماعی کنونی (مرتبط با انتخابات دورۀ دهم ریاست جمهوری) نتیجۀ دو عامل است:

1- افزایش فاصله، یا گسل اجتماعی، بین طرفداران دو طیف اصلی سیاسی: جریان اصلاح طلب اجتماعی و جریان محافظه کار یا بنیادگرای اجتماعی. این فاصله تا حدی خود را در جریان انقلاب سال 1357 نیز نشان داد و در مجموع روند سالهای بعد از انقلاب در مسیر افزایش آن بوده است.

2- استفادۀ گروه صاحب قدرت (نظامی- دولتی) از موقعیت خود برای تغییر نتیجۀ انتخابات.

عامل دوم (عامل کوتاه مدت) نقش مهمی در شعله ور شدن جنبش اخیر داشته است، ولی عامل اول (دراز مدت) نقش بنیادی تری در ادامه یافتن یا حل نشدن اختلاف اجتماعی ایفا می کند.

در ارتباط با تقسیم بندی بالا، در جریان جنبش اجتماعی حاضر، حامیان اصلاح طلبان از عوامل کوتاه مدت برای افزایش وزن اجتماعی خود استفاده کرده اند. یک مثال بسیار مشخص توزیع گستردۀ عکسها و فیلمهای کوتاه مستند از کشته شدگان و مجروحان درگیریهای اخیر است. صرف نظر از مسائل اخلاقی بکارگیری این روشها، (آیا تکثیر عکس طفلی که در شکم مادر با گلوله سوراخ شده است، قابل توجیه اخلاقی است؟) بدیهی به نظر می رسد که در کوتاه مدت، چنین روشهایی نقش مؤثری در تهییج احساسات مردمی و افزایش طرفداری از جنبش در سطح اجتماع دارد. با این حال تأثیر دراز مدت این روشها می تواند منفی باشد.

من توجه خواننده را به این نکته جلب می کنم که احساسی شدن طرفهای درگیر درهای «گفتگوی اجتماعی» را بین آنها بسته و بسته تر می کند. هر چند این بحث ممکن است در شرایط حاضر بیش از حد نظری (theoretic) و مجرد (abstract) به نظر برسد، ولی من دوباره به نکتۀ آغازین این نوشتار بر می گردم که یک عامل مهم تغذیه کنندۀ (و تقویت کنندۀ) اختلالات حاد اجتماعی، عدم توافق بر باورهای مشترک است که خود در رابطه با بسته شدن مجاری گفتگوی اجتماعی است.

مشاهدات پراکندۀ من از سفر به ایران حاکی از گستردگی اجتماعی بسیار شدید بین حامیان گروههای اصلی اجتماعی است. بطور مثال در یک مهمانی خانوادگی که اغلب حاضران تمایلات اصلاح طلبی دارند، یک فرد متمایل به گروه حاکم تمایل بسیار اندکی به طرح مواضع خود و بحث با حاضران از خود نشان می دهد. با بسته شدن مجاری ارتباط بین گروهها، طرفین درگیریهای اجتماعی به سمت رادیکال شدن و نشان دادن درک اجتماعی کمتر و کمتر از همدیگر پیش می روند.

در این میان، نقش مهم افراد متفکر جامعه این است که از تاکید بر مسائل احساسی و هیولا سازی (demonizing) از طرف مقابل کاسته و سعی بر ارائۀ تحلیلهای عقلانی از شرایط موجود با هدف درک ماهیت اعتراضات و اختلافات طرفین داشته باشند. در دراز مدت، این تنها راه بیرون رفتن از تنشهای اجتماعی نیم قرن اخیر است.

توزیع Benford و آرا- پویان مشایخ

[پیش نوشت: پویان لطف کرد و بهم خبر داد که یه مطلب توی وبلاگش نوشته که می تونم بذارمش اینجا. پویان از فارغ التحصیلان دورۀ سوم مؤسسه است و دکترای اقتصاد رو از دانشگاه کالیفورنیای جنوبی گرفته. پویان در دفاع از اصول اقتصاد تعارف نداره. این رو اونایی که می شناسنش، یعنی تقریباً همه، می دونن. عنوان وبلاگش هم اینو داد می زنه. مخالفین اقتصاد رقابتی تو ایران خاطراتی به یاد ماندنی از مباحثۀ «علمی و عملی» با پویان دارن! خوبی پویان اینه که این صراحت حرفهاش رو با دقت علمی بالا ترکیب می کنه. نوشته هاش همیشه خواندنیه و گپ زدن باهاش همیشه لذت بخش. مطلب زیر رو من از وبلاگش کپی کردم، و با چند مورد ویرایش گذاشتم اینجا. دست مریزاد پویان]

مشکل استنتاج آماری- مازیار میر حسینی

[پیش نویس: ما یادمان رفت مازیار را معرفی کنیم. فرض صفرمان این بود که کیه که مازیار رو نشناسه. ولی حالللا… . مازیار از بچه های دورۀ دوم مؤسسه است. از دانشگاه ایلینویز فارغ التحصیل شد و الآن استاد اقتصاد در دانشگاه ایلینویز شمالی است. مازیار ابعادی از مسائل رو می بینه که به عقل جن هم نمیرسه. اگه سوالی داشتین، ازش بپرسین. اگه حوصله داشت روش فکر کنه و بهتون جواب بده، مطمئن باشین که یکی از بهترین جوابها رو گرفتین. یکی از نخبگان اقتصاد ریاضی دنیا به نام شیفر به او لقب My Distinguished TA داد. اونایی که محضر شیفر رو درک کردن می دونن این یعنی چی. البته مازیار خیلی تحویلش نگرفت. فکر کنم حوصله نداشت! خلاصه مازیار لطف کرده و قراره مرتب اینجا بنویسه]

وقایع تاسف بار اخیر در ایران، این سؤال را مطرح می کند که ریشۀ عدم تفاهم گروههای مخالف چیست و چگونه می توان مکانیزمی طراحی کرد که از این هزینۀ هنگفتی که جامعه می پردازد، بکاهد؟ حتی اگر فرض کنیم که یکی از دو طرف متخاصم در صحنۀ کنونی اختلافات محق است، و حداقل رهبران دو طرف از این امر آگاهند، سؤال اساسی این است که چگونه است که این دو گروه نمی توانند به نوعی تفاهم دست یابند؟

به نظر من، ریشۀ این عدم توانایی در رسیدن به توافق را باید در مشکل استنتاج آماری (با خطای اعداد و ارقام اشتباه نشود) جستجو کرد. در یک استنتاج آماری، یک گزینه به نام «فرضِ صفر» در مقابل گزینۀ دیگر به نام «فرض آلترناتیو» آزمون می شود. مثلاً در دادگاهها، بیگناه بودنِ متهم، فرضِ صفر است. متهم نیازی به اثبات بیگناهی خود ندارد، بلکه گناهکار بودن او باید اثبات شود.  برای اثبات گناهکار بودن متهم، دادستان باید شواهد کافی در رد فرض صفر ارائه کند. در غیر این صورت، متهم تبرئه می شود.

از نظر طرفداران آقای احمدی نژاد، فرضِ صفر در منازعات اخیر، «داشتن اکثریت آراء توسط ایشان» است. بر همین مبنا، آنها از طرف مقابل خواسته اند تا با ارائۀ دلیل و مدرک این فرض را رد کنند. اگر طرف مقابل در انجام این امر موفق نشود، خود به خود فرض صفر حاکم خواهد شد. مشکل اینجاست که رد این فرض در شرایط کنونی بسیار مشکل است.

از یک طرف، اختلاف آرای اعلام شده بین دو کاندیدای اول و دوم آنقدر بالا است که رد آن توسط اعداد و ارقام بسیار مشکل است. از طرف دیگر، به دلیل آنکه انتخابات توسط یکی از طرفین منازعه برگزار شده است، و رقیب بی طرفی او و ناظر انتخابات را رد می کند، رقیب نمی تواند به اطلاعات لازم برای ابطال فرض صفر دسترسی داشته باشد.

طرفداران آقای احمدی نژاد مدعی «درست بودن» نتیجۀ اعلام شده هستند. در حالیکه استنتاج درست این است که «اطلاعات کافی برای رد ادعای فوق» ارائه نشده است. به این ترتیب اگر اطلاعات بیشتری ارائه شود، این فرض بالقوه می تواند رد شود.

اما طرفداران کاندیداهای اصلاح طلب دارای فرض صفر دیگری هستند: آقای احمدی نژاد دارای اکثریت آرا نیست. دولت باید برای رد این فرض اطلاعات کافی ارائه دهد و تاکنون این کار را نکرده است. آنها ادعا می کنند که به دلیل نبود دسترسی کامل نمایندگان آنها به نتایج خرد انتخابات و در شرایط کنترل کامل دولت و طرفداران آن بر فرایند انتخابات، اطلاعات ارائه شده نمی تواند فرض صفر فوق را رد کند. بر همین مبنا آنها نتیجه می گیرند که آقای احمدی نژاد برندۀ انتخابات نیست. البته در این حالت هم استنتاج درست این است که «اطلاعات کافی برای رد ادعای فوق» ارائه نشده است و اگر اطلاعات بیشتری ارائه شود، این فرض ممکن است رد شود.

بسته با این که شما با کدامیک از این دو فرض صفر شروع کرده باشید، متعلق به یکی از این دو گروه هستید. بین این دو گروه راه تفاهمی وجود ندارد. تنها راهی که می تواند به برون رفت از بحران کمک کند، پیشنهاد آقای موسوی در ابطال انتخابات و برگزاری انتخابات مجدد است. این انتخابات -برای اینکه مشکل حاضر دوباره ایجاد نشود- باید با نظارت ناظری برقرار شود که هر دو رقیب بر بی طرفیش توافق داشته باشند. اگر طرفین نتوانند به این راه حل برسند، راه پر هزینه، یعنی خشونت، خود را بر جامعه تحمیل خواهد کرد.

در پست بعدی به بحث ایجاد نهادهای نظارتی مستقل جهت ممانعت از ایجاد چنین مشکلاتی خواهم پرداخت.

جوانب تغییرات بزرگ- رضا ماهانی

[پیش نویس: رضا ماهانی از فارغ التحصیلان دورۀ اول مؤسسه و در نتیجه از پیش کسوتان دوستان مؤسسه است. رضا مرجع علمی بسیاری از ما بوده و هست. هر وقت سؤالی داشتیم می رفتیم سراغ رضا. معمولاً بیشتر از نصف توضیحات رضا فراتر از سواد ما بود و در نتیجه بیشتر گیج می شدیم. بعداً که مطلب را یه جوری می فهمیدیم تازه متوجه می شدیم که رضا چی گفته بود! در بیشتر خاطرات بر و بچه های قدیمی مؤسسه، رضا حضوری شیرین و فراموش نشدنی دارد. رضا از دانشگاه ایلینویز فارغ التحصیل شد و الان استاد رشتۀ فاینانس در دانشگاه ایالتی جورجیا است.  عنوان این مطلب ترجمۀ Aspects of Large Changes است. آقا رضا خوش آمدی]

در حالیکه من این سطور را می نویسم، فضای سیاسی ایران به شدت ملتهب است. به نظر می رسد که بخش غیر قابل اغماضی از فعالان سیاسی (حرفه ای و یا غیر حرفه ای) در داخل و بویژه در خارج از کشور تبلیغ کنندۀ تغییرات بنیادین در نظام سیاسی حاکم بر ایران هستند. برخی از این افراد یا گروهها، به عنوان مثال برخی از محافظه کاران سیاسی در آمریکا، اهداف مشخصی را در تبلیغ تغییرات بنیادین دنبال می کنند. روی این سخن با گروهی دیگر از افراد است که عمدتاً تغییرات بنیادین را لازمۀ پیشرفت سیاسی- اجتماعی در ایران می دانند. در اینجا من به طور خلاصه سه جنبه از تغییرات بزرگ در مقایسه با تغییرات تدریجی (Marginal Changes) را مطرح می کنم.

1- میزان عدم اطمینان معمولاً متناسب با اندازۀ تغییرات است. تغییرات بزرگ همراه با درجۀ بالایی از عدم اطمینان خواهند بود و در نتیجه ریسک بالایی به سیستم سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی تحمیل می کنند. جالب آنکه مشاهدات شخصی من حاکی از آن است که مدافعان تغییرات بنیادین در سیستم سیاسی کنونی عمدتاً به انقلاب سال 1357 به عنوان یک اشتباه تاریخی و یک فرصت از دست رفته نگاه می کنند و متوجه این نکته نیستند که این  ماهیت تغییرات بنیادین است که ریسک نتیجۀ حاصله را زیاد می کند و نه بدطینتی افراد درگیر در فرایند.

2- تغییرات بنیادین در نظامهای سیاسی معمولاً همراه با حذف بخشی از نیروهای اجتماعی-سیاسی همراه هستند. چنین حذفی در دراز مدت منجر به ایجاد سیکلهای معیوبی می شود که در آنها تغییرات بزرگ و عدم اطمینان سیاسی-اجتماعی دوباره سازی و تقویت خواهد شد.

3- در عین حال، بررسی بهینه سازی افراد این نکته را روشن می کند که افزایش «هزینه های ثابت» تغییرات باعث خواهد شد که افراد به صورت عقلایی گزینۀ «انتظار و تغییرات بزرگ» را بر گزینۀ «تغییرات تدریجی» ترجیح دهند. به صورت شهودی، وقتی هزینۀ ثابت تغییر بالا است، فرد انگیزۀ کافی برای انجام تغییرات کوچک و متوالی را ندارد و منتظر آن خواهد شد که میزان نفع انتظاری از تغییر آنقدر بزرگ شود که پرداخت هزینۀ ثابت بالا را توجیه کند.

در نتیجه، به نظر می رسد که کاهش هزینه های ثابت تغییرات سیاسی و اجتماعی منجر به بهبود وضع عمومی گردد. این نکته راه را برای سیاستگذاری هم باز می کند. دولت می تواند با کاهش هزینه های ثابت تغییرات، افراد را به سوی تغییرات تدریجی و کوچک سوق دهد.

!At least «we» tried

ما آزمودیم…………..[حاشیه: و کلی حال فرمودیم]

باز هم می آزماییم…………….. [حاشیه: و باز هم کلی حال خواهیم فرمود]

و باز……. و باز……. و باز…… [حاشیه: مالیات که نمی دهیم!]

پس نوشت: تجربه انتخابات اخیر نشان داد که «رای» قدرت دارد. تنها راهی که شهروندان حاکمان را وادار به تمکین کنند، هزینه دار کردن تصمیمات فردی برای آنها است. کم هزینه ترین راه برای این رسیدن به این هدف حرکتهای مدنی مثل رای دادن است. رای ندادن بر مبنای این استدلال که حاکمان این رای را نشانۀ حمایت ما از خودشان تعبیر می کنند، راه ما را به سوی کنترل رفتار حاکمان باز هموار نخواهد کرد. حاکمان، هیچگاه و در هیچ جامعه ای، به آسانی تن به خواست شهروندان نداده اند. این شهروندان بوده اند که آنها را وادار به تمکین کرده اند. گاه با هزینۀ بالا (انقلاب) و گاه با هزینۀ پایین (رای دادن). شخصاً حتی اگر قبل از انتخابات یقین داشتم که محمود احمدی نژاد، مستقل از آرای صندوقها، به عنوان پیروز انتخابات معرفی خواهد شد، باز هم رای می دادم. با این کار، تغییر نتیجه را برای او هزینه دار می کردم، بدون اینکه خود هزینۀ بالایی بپردازم. این راه، تنها راه وارد کردن مدنیت در عرصۀ سیاسی است.

در ردّ رأی استراتژیک- علی حیدری خسرو

1- در امریکا دموکراتها به صورت معمول، حزب اقلیتها هستند عمده رای خود را از سیاهپوستان، اقلیتهای مذهبی و بی دینها، زنان پیشرو (مانند زنان فعال در بازار کار) و تحصیلکرده ها کسب می کنند. اگر بتوانند این گروهها را تهییج به رای دادن کنند و اندکی از رای طبقه متوسط سفیدپوست را کسب کنند برنده انتخابات می شوند. در ایران افراد بسیاری هستند که در حاشیه ها زندگی می کنند: لرها و کردها و سنیها و دراویش و مناطق دور افتاده و تحریمیها و ضد رژیمها. رای این افراد معمولاً در محاسبات وارد نمی شود .

2- در انتخابات قبل همه فکر می کردیم آقای کروبی از آرای سفید هم کمتر رای می آورد. در حالیکه ایشان در حد آقای احمدی نژاد و آقای هاشمی رای داشت (به گمانم در حد 6 میلیون). غالب رای ایشان از سوی همین گروههای حاشیه تامین شده بود. رای استراتژیک که بر مبنای برآورد رای صورت می گیرد ممکن است خطای زیاد داشته باشد. چرا به کسی که می خواهیم رای نمی دهیم تا مشکل «تخمین» وجود نداشته باشد؟

3- هر کسی که بالای 30 درصد آرا (بالای 13 میلیون) رای بیاورد، حتما یکی از دو نفر برتر خواهد بود. من قصد ندارم تخمین بزنم چون واقعا دیدی از رای دهنده ایرانی ندارم اما با فرض 6 میلیون رای ثابت در بین اقلیتها (که این دوره مشارکتشان بیشتر هم خواهد بود) وی تنها به رای 5 یا 6 میلیون از طبقه متوسط دارد تا جزء دو نفر برتر باشد. استدلال «رای دهی استراتژیک» معتبر نخواهد بود چرا که طبقۀ متوسط شهرهای بزرگ و متوسط می توانند 6 میلیون رای برای کروبی فراهم کنند.

4- فرد پیروز در انتخابات ایران بر مبنای اکثریت مطلق تعیین می شود. اگر کسی نتواند بالای 50 درصد رای بیاورد کار به مرحله دوم می کشد (مانند دور قبل). بنابراین کافی است در مرحله اول آقای احمدی نژاد رای نیاورد تا زمینه برای تغییر رئیس جمهور فراهم شود. این تحلیل که با گذشت زمان مردم دلسرد شده و در دور دوم میزان مشارکت کمتر خواهد شد هم معتبر نیست، چرا که  این موج ضد آقای احمدی نژاد با گذشت زمان رای بیشتری ازایشان کسر میکند تا اینکه اضافه کند. بنابراین کشیده شدن انتخابات به دور دوم نافی قصد تغییر رئیس جمهور نیست.

5- حتا در صورت کشیدن به مرحله دوم، سوال من این است که احتمال ائتلاف اقلیتهای قومی-مذهبی، تحریمیها، آرای خاموش، تحصیلکرده ها و ناراضیان از وضع موجود حول آقای موسوی بیشتر است یا حول آقای کروبی؟  در انتخابات قبل آقای هاشمی به آقای احمدی نژاد باخت چون با سابقۀ 8 سال ریاست جمهوری مخالفینی ثابت بین آحاد مردم داشت که حاضر بودند به هر کس رای بدهند به جز آقای هاشمی و عده ای از رأیهای تحریمیها و آرای خاموش ریزش کرد. از این جهت آقای کروبی اگر کاندید بهتری نباشد بدتر نیست.

6- در تمام دنیا، انتخابات با اکثریت مطلق به انتخابات دو دوره ای معروف است (به عنوان نمونه نگاه کنید به انتخابات فرانسه). جمله معروفی است که برتری این سیستم به سیستم رای دهی با اکثریت نسبی (فرد دارای بیشترین درصد آرا انتخاب می شود مستقل از درصد آرا) این است که در انتخابات با اکثریت مطلق (مانند کشور ما)، مرحله اول، مرحله «آشکار سازی ترجیحات و مطالبات» است و مرحله دوم، مرحله ائتلافات بزرگ و سهم خواهی و رای دهی بر ضد گزینه «بدتر». رای استراتژیک این امکان را از جامعه می گیرد که  «ترجیحات و مطالبات» رای دهندگان آشکار شود. ضمن اینکه با اینکار احتمال فرستادن آقای کروبی و تیمش ( که به نطر من قویترین تیم موجود است) به دور دوم کاهش می یابد.

7-  چرا با تغییر رای به آقای کروبی باعث نشویم که در مرحله دوم دو کاندید اصلاح طلب داشته باشیم. اگر مشارکت واقعا بالا باشد (که اینگونه به نظر می رسد) احتمال اینکه آقای احمدی نژاد زیر 30 درصد آرا بیاورد کاملا بالاست.

رئیس جمهور آینده، لطفاً جواب دهید- حسن دیباج

[پیش نویس: حسن دیباج از بچه های دورۀ سوم مؤسسه است. او از آلبانی نیویورک دکتراش رو در Public Administration and Policy گرفته. نگاه نقادی داره و به راحتی از مسائل رد نمی شه. چند تا مطلب برای من فرستاده، دستش طلا، که هر وقت یه فرصت خوب گیر بیارم میذارمشون اینجا. سوالهای زیر رو از کاندیداها و طرفداراشون پرسیده. فکر می کنم این سوالها خیلی کمک می کنه که در مورد برنامه های رئیس جمهور آینده نقد منظمی شکل بگیره. هر کس خواست می تونه سوال جدید اضافه کنه. (دو تا سؤال آخر بعلاوۀ عنوان نوشته رو من اضافه کردم) نوشتۀ حسن یه مقدار طولانی بود، من کوتاهش کردم. نسخۀ نهایی رو حسن دیده و تایید کرده. حسن خان ممنون.]

مقدمه:

پيشنياز هر انتخاب معقول سياسي مشخص بودن و تعريف گزينه‌هاي موجود مي‌باشد. فقدان احزاب حرفه‌اي با مواضع مشخص و مدون در مورد مهم ترين مسايل کشور سياست ايران را دچار پيچيدگي کرده است. بعيد است فضاي سياسي غير شفاف موجود بتواند مولد هر گونه تحول جدي در سياست و اقتصاد ايران باشد .

پرسشهای زیر را من به انگيزه آشنایی با مواضع سياستمداران در مورد اساسي‌‌ترين موضوعات اقتصادي از جمله مواضع آنها در مورد اندازه دولت و ميزان دخالت دولت در اقتصاد تنظيم کرده ام. اميدوارم با فراهم  آمدن پاسخ به این پرسشها زمينه مقايسه شفافيت وسازگاري مواضع انتخاباتي نامزدهای انتخاباتي وهواداران آنها فراهم شود .

بخش اول : اولویت های کلی

1- اولویت اول شما کداميک از موارد ذيل مي‌باشد؟

• پايين آوردن نرخ بيکاری
• کاهش نرخ تورم
• تغيير و تحول سياست خارجي
• افزايش توان نظامي کشور
• استحصال تکنولوژيهاي خاص
• اقدامات فرهنگي و ايدئولوژيکي، فعاليتهاي تبليغي و ارشادي

2- از نظر شما مهمترین شاخص «توسعه» یا «توانايي ملي » چیست ؟

3- رابطه سیاست خارجی و اقتصاد چیست؟

بخش دوم : دخالت حکومت در اقتصاد

4- مهم ترين وجه يک انتخاب سياسي، مشخص کردن ميزان دخالت حکومت در اقتصاد است. راي دهندگان داراي سلايق متفاوتي در اين زمينه هستند و مايلند بدانند وضع آرماني شما در کجاي طيف چپ ـ راست قرار دارد. هم اکنون حدود 70% از توليد ناخالص داخلي توسط بخش عمومي کنترل می شود. اين رقم در انتهاي دوره رياست جمهوري شما چه خواهد بود؟

5- براي کاهش نرخ بيکاران کداميک از روش‌هاي زير بیشتر  مطلوب شماست؟

• آزاد سازي اقتصادي، اعتماد به بخش خصوصي براي ايجاد شغل
• برنامه هاي دولتي نظير وام‌ها و تسهيلات و پروژه‌هاي دولتي

6- نقش بخش خصوصي در اقتصاد و رابطه ميان دولت و بخش خصوصي را چگونه می بینید ؟

7-آيا اعطاي اختيارات سياستگذاري و قانونگذاري هاي منطقه اي به استانهاي کشور موافقيد ؟

بخش سوّم: مسایل مالی، کسر بودجه و تورّم

9- سیاست دولت شما در رابطه با کنترل نرخ تورم چیست؟

10- در مورد ترميم کسر بودجه کشور چه می کنید . آيا مخارج عمومي را کاهش خواهيد داد ؟

11-سالانه حدود 12 تا 15 ميليارد دلار (10 تا 15% بودجه کشور) صرف سوبسيدها مي‌شود. همزمان با رشد جمعيت، مصرف سرانه و تورّم ميزان اين سوبسيدها نيز سالانه افزايش پيدا مي‌کند. آيا بودجه سوبسيدها در دولت شما تغييري مي کند ؟ آيا با حذف سوبسيدها موافق هستيد ؟ اگر قصد حذف سوبسيدها را داريد ، آيا حذف تدريجي يا دفعي را انتخاب خواهيد کرد ؟ آیا یک جدول زماني برای حذف سوبسيدها ارايه می کنید؟ آيا براي کاهش مخالفت هاي سياسي و حفاظت اقشار کم درآمد جامعه برنامه خاصي نظير پرداخت نقدي سوبسيد را اجرا خواهيد کرد ؟ در صورت ادامه سوبسيدها،  هزينه آن را از کجا تامين خواهيد کرد ؟

12-به نظر شما نقش دولت در ارائه کالا و خدمات چیست؟

13-بخش مهمی از بودجه کشور در سازمانهايي صرف مي شود که تحت نظارت دولت و قوه مجريه قرار ندارند. چه برنامه ای برای این سازمانها دارید؟

14-حساب ذخيره ارزي به منظور پس انداز و تثبيت درآمدهاي نفتي ايجاد شد. سیاست شما در مورد این صندوق چیست؟

بخش چهارم: مسايل پولي ، بانکي و ارزي

15-یکی از واقعیات اقتصادی ایران وابسته بودن سیاست پولی (تعیین حجم نقدینگی) به سیاست مالی (تعیین حجم بودجه کشور) می باشد.ارزیابی شما از ارتباط این دو چگونه است؟

16-سیاست دولت شما در مورد نرخ بهره چه خواهد بود؟

17- آيا با اعطاي استقلال به بانکهاي دولتي کشور (به نحوي که خود بانکها در مورد نحوه اعتباردهي و نرخ بهره تصميم گيرند) موافقيد ؟

18-آيا با خصوصي سازي بانکهاي کشور موافقيد ؟

19-آيا برنامه اي براي تبديل نظام ارزي کشور به نظام عرضه و تقاضا داريد ؟

بخش پنجم: خصوصي سازي،آزادی اقتصادی و انحصار

20-آيا با تسريع و گسترش خصوصي سازي موافق هستيد ؟

21-آيا يک جدول زماني و يا يک هدف مالي مشخص براي خصوصي سازي ارايه مي کنيد؟

22-در مورد انحصارات اقتصادي چه نظري داريد ؟

23-آيا برنامه اي جهت ممنوعيت قانوني انحصارات اقتصادي داريد؟

24- نظر شما راجع به حضور نيروهاي نظامي فعالیتهای اقتصادي چيست ؟

25-نظر شما راجع به قانون کار فعلي چيست ؟

26-در مورد  » عدالت اجتماعي » چه نظريه اي مواضع شما را بهتر منعکس مي کند ؟

بخش ششم: تجارت خارجی

27- موضع شما در مورد سرمايه گذاريهاي خارجي (در بخش هاي غير نفتي) چيست ؟

28- سیاست شما در مورد تعرفه بر کالاهای وارداتی چیست؟ آیا این سیاست برای کالاهای مختلف (کشاورزی، صنعتی) متفاوت است؟

29- در مورد پیوستن یا نپیوستن به سازمان تجارت جهانی چه سیاستی را اتخاذ خواهید کرد؟

همه کمی نفتی بشویم

این روزا که موضوع انتخابات داغه و همه مشغولن. فردا که تموم شد، کار تازه شروع می شه. طرحهای اقتصادی رو باید زیر و رو کرد تا ببینیم چیزی توشون هست یا نه. طرح آقای نیلی یکی از اوناست که باید روش کار بشه. خسرو تو پست قبلی این کار رو کرده. امیر حسین هم که همینجاست یه نوشتۀ خوب داره به نام طرح ملی کردن نفت کروبی، پیش نیاز اصلاحات در ایران . اگه کسی دیگه خواست روی این طرح چیزی بنویسه استقبال می کنیم. لطفاً دقیق و منظم و کوتاه بنویسین. (شکل و شمایل یک نوشتۀ مطلوب برای این وبلاگ رو گذاشتم اینجا. اینجوری خوندنش و فهمیدنش راحت تره) اگه مطلب بزرگه، به چند تکۀ کوچک بشکنیدش و در چند بخش بفرستین.

در ضمن گوش به زنگ باشین که اگه یه پارلمان اقتصاددانان تشکیل شد، بی خبر نمونین. ایدۀ جالبیه و می ارزه که آدم دنبالش کنه ببینه چی می شه (ممنون از یکی ازدوستان مؤسسه به خاطر معرفی و فرستادن لینک.)

سپاس