بی منطقی طرح تحول سلامت

سالها پیش که در موسسۀ نیاوران اقتصاد کلان مقدماتی می گفتم، گاهی بریدۀ روزنامه ای را در مطالب درسی می گنجاندم که نشان از نگرشهای اشتباه به تصمیم گیری داشت. یکی از آنها نقل قولی بود از مدیر یکی از مدیران بانکهای بزرگ بود (نه، خاوری نبود، یکی بود مثل او. کم که نداریم امثال او را!) نقل قول می گفت: ما بعد از انقلاب «بانکداری اسلامی» درست کردیم که بخش «اسلامی» اش دارد درست کار می کند ولی بخش «بانکداری» اش درست کار نمی کند و باید آن را اصلاح کنیم.

این ماجرای طرح تحول سلامت هم چیزی است در همین مایه ها.

منطق بیمه این است که افراد هزینه های بزرگی که به احتمال کمی ممکن است اتفاق بیافتد را با پرداخت مستمر هزینه های کوچک پوشش دهند. بیمۀ ماشین را در نظر بگیرید. ما هر ماه پول بیمۀ ماشین می دهیم تا اگر روزی تصادف کردیم هزینۀ بزرگی را متحمل نشویم. هیچ بیمه ای هزینۀ تعویض روغن و پنچر گیری را نمی دهد. در صورت تصادف هم بنا بر این است که بخشی از هزینه توسط ما پرداخت شود و مابقی توسط شرکت بیمه. تنها در این صورت است که بیمه می تواند وجود داشته باشد و ادامۀ حیات دهد.

هر بیمه ای که بخواهد تمامی هزینه ها را پوشش دهد یا انگیزۀ آدمها برای مراقب بودن و صرفه جویی را از بین ببرد محکوم به شکست است.

منطق اقتصادی بیمۀ درمانی هم دقیقاً همین است. بیمۀ درمان قرار است ما را در برابر هزینه های بسیار بزرگ درمانی مثل عملهای جراحی پوشش دهد. اگر هدفش این باشد که مردم هزینه های روزمرۀ درمان را نپردازند یا به هر مرکز درمانی مراجعه کنند و دولت پولشان را بدهد، سرنوشت محتومش یا شکست است، یا تحمیل هزینۀ غیر قابل پرداخت بر بودجۀ عمومی.

به گفتۀ سرپرست وزارت بهداشت، این اتفاق در مورد طرح تحول سلامت افتاده است. او گفته است: «طرح تحول سلامت همه چیز داشت بجز منطق اقتصادی». به زبان اقتصادی، این یعنی فاجعه. چیزی مثل مسکن مهر و هدفمندی یارانه ها در اجرا که می خواستند خانه بسازند و به مردم پول بدهند، بدون اینکه منابعش موجود باشد. نتیجه این شد که برای سالهای سال منابع موجود به جای سرمایه گذاری و اتمام طرح های دیگر صرف پرداخت به این طرح ها می شود و چون منابع به اندازۀ کافی موجود نیست، با چاپ پول و ایجاد تورم منابع فراهم می شود.

کل مطلب را بخوانید و آن را با صحبتهای وزیر پیشین که همه کار می کرد ولی از جیب بودجۀ عمومی، و وقتی بودجه ندادند، گذاشت رفت، مقایسه کنید. این صحبتهای کسی است که منطق «چوب بودجه» را می داند. (هر چه بیشتر می گذرد بیشتر معلوم می شود بلایی که دولت قبلی و فعلی بر سر سازمان برنامه آوردند چقدر فاجعه بار بود)

این طرح باید در شکل کنونی اش فوراً متوقف شود و افرادی که شامل بیمه شده اند در یک بازۀ زمانی نه چندان طولانی به تدریج موظف به پرداخت هزینه ها بشوند، یا از طرح خارج شوند. شکل نهایی هم هر چه باشد، نباید هدفش کاهش سهم پرداخت مردم باشد، یا پرداخت هزینه های معمول درمان باشد. هدف باید پوشش هزینه های بزرگ باشد که با احتمال کم تفاق می افتد.

طرحی که منطق اقتصادی نداشته باشد، فقط طرحی بدون نتیجه نیست که شد شد، نشد نشد. طرحی خطرناک است که باید هر چه زودتر متوقف شود یا با بر مبنای منطق اقتصادی بازسازی شود.