«بنای ایران»

دوستان احتمالاً با بستۀ اقتصادی «بنای ایران: بستۀ نجات اقتصادی ایران» آشنا هستند که محصول مشترک اتاق بازرگانی تهران، پژوهشکدۀ سیاستگذاری شریف، و اندیشکدۀ کسب و کار شریف است.

بستۀ قابل توجهی است با بسیاری نکات خوب و برخی ایرادات غیر قابل اغماض. فروش شهرهای جدید، انتخاب «درآمد پایۀ همگانی» به عنوان مهمترین راه فقر زدایی (بخصوص با ارجاع به صاحبان تسلا و فیس بوک وتوئیتر)، و تصور جایگاهی غیر واقعی برای ایران در دنیا و بخصوص در برنامۀ جادۀ ابریشم (و در نتیجه توصیه های بلندپروازانه) از جملۀ نکاتی است که من با آنها موافق نیستم.

این بسته اهداف پنجگانه ای را برای اقتصاد ایران ترسیم کرده است و برای آن زمان بندی مشخصی گذاشته است.

خلاصه ای که در سایت منتشر شده استاندارد یک خلاصۀ مفید را ندارد.

هدف اول: ایجاد رشد اقتصادی با هدف ایجاد سالانه 1.100.000 شغل

1. اصلاح محیط کسب و کار

حذف نظام قیمت گذاری دستوری از کالاها و خدمات تولیدشده توسط بخش خصوصی همزمان با ملاحظۀ افزایش رقابت در اقتصاد؛

استقرار پارادایم گواهی محوری به جای مجوزمحوری؛

حذف مداخلۀ مستقیم دولت در فرایند تولید و توزیع کالا و خدمات و محدود کردن حوزۀ عملکرد دولت در بازارها به تنظیم گری، نظارت، توسعۀ زیرساختها، رفع انحصار و رفع سایر مصادیق شکست بازار؛

سیستمی کردن مالیات ستانی و حذف ممیزمحوری؛

رفع انحصار از تأمین اجتماعی برای بیمۀ کارکنان؛

2. اصلاح سیاست های ارزی و تجاری

سیاست ارزی صادرات محور با حذف سرکوب نرخ ارز؛

کاهش حداکثری تعرفه ها و تشریفات گمرکی؛

فعال سازی دیپلماسی اقتصادی و تجاری جهت انعقاد توافقنامه های تجاری دو یا چندجانبه با دیگر کشورها؛

3. ارتقای سرمایه گذاری

توسعۀ ظرفیت تأمین مالی سرمایه در گردش بنگاه های تولیدی؛

توسعۀ ظرفیت تأمین مالی طرح های زیربنایی؛

استفاده از ظرفیت الگوهای مشارکت عمومی و خصوصی برای توسعۀ زیرساخت های اقتصادی با استفاده از منابع بخش خصوصی؛

اصلاح قوانین و مقررات جاری و هدایت منابع اقتصاد در جهت توسعه و تکمیل زنجیره های یکپارچۀ تولید؛

4. فعال سازی توسعۀ منطقه ای

ایجاد قانون کار استان محور؛

رفع انحصار از امتیازات منطقه ای و بهر هبرداری از معادن؛

اجرای کلان پروژه های ریلی و راه سازی مبتنی بر تصویر کلان کسب جایگاه قطب ترانزیتی منطقه و راه ابریشم؛

توسعۀ شهرهای جدید مبتنی بر برنامۀ توسعۀ کشور (مشتمل بر توسعۀ راه ها)؛

پیاده سازی الگوی توسعه دهندگی و رگولاتوری توسعۀ منطقه ای با محوریت صنایع بزرگ و بخش های صنعتی فعال هر منطقه؛

تمرکز بر توسعۀ صنعتی و منطق های استا نهای جنوبی کنارۀ آب های آزاد، با همکاری شرکای بین المللی؛

ایجاد قطب های ترانزیتی، صنعتی و بازرگانی منطق های در استا نهای محروم مرزی، پس از رفع زیربنایی امکان قاچاق؛

5. توسعه اقتصاد بخشی

افزایش درآمد دولت از محل بهره برداری از معادن و منابع زیرزمینی با وضع حقوق دولتی مناسب به منظور سرمایه گذاری مجدد؛

توسعۀ زیرساخت های ریلی و را هسازی و توسعۀ خطوط انتقال آب و برق و گاز و میعانات در مسیر برنامه های توسعه؛

اصلاح مسیر صنایع موجود در جهت اعمال سیاس تهای افقی و بنیا نگذاری صنایع جدید بر محور توسعۀ منطقه؛

توسعۀ ظرفیت پیمانکاری و قطعه سازی صنایع در جهت تکمیل زنجیره و صادرات به کشورهای منطقه؛

6. رفع مؤثر و هوشمندانۀ تحریم ها

کاهش هزینۀ مبادلات مالی؛

هدایت همزمان مذاکرات با بقیه کشورهای مهم مانند چین، روسیه و هند و استفاده از برگ برندۀ آن ها به عنوان ابزار چانه زنی با آمریکا؛

تقویت برگ برنده های مذاکرات کشور با آمریکا (کاهش زمان گریز هسته ای و…)؛

هدف دوم: مهار پایدار تورم

1. روشهای کوتاه مدت:

خارج کردن ارزهای نفتی از بودجۀ دولت و جایگزین کردن آن در دو سال اول با فروش زمین و اوراق و از سال سوم با درآمدهای مالیاتی و منابع حاصل از عادلان هسازی یارانه حامل های انرژی؛

مهار افزایش بی رویه هزینه های دولت؛

فروش شرکت های بزرگ دولتی و استفاده از درآمد حاصله برای پوشش قسمتی از هزینه های دولت؛

فروش زمین ها و ساختمان های دولتی و اختصاص درآمد حاصل از آن برای پوشش قسمتی از هزینه های دولت؛

اصلاحات مالیاتی غیرساختاری و کوتاه مدت (پیاده سازی قانون پایانه های فروشگاهی و سامانۀ مؤدیان)؛

استفاده از اوراق برای تأمین باقی ماندۀ شکاف درآمدها و هزینه های دولت (کسری تراز عملیاتی دولت)؛

2. اصلاحات ساختاری

عادلانه سازی یارانۀ حاملهای انرژی؛

اصلاح نظام مالیاتی؛

اصلاح نظام بانکی و ارتقای تنظیم گری بانک مرکزی بر شبکۀ بانکی؛

اختصاص بخشی از خلق نقدینگی جدید به ابرپروژه هایی که به دلیل معضل شکست هماهنگی، بازار قادر به تأمین مالی آن ها نیست؛

هدف سوم: فقرزدایی غیرتورمی

اعطای سهمیه رایگان انرژی به هر کد ملی متناسب با مصرف استاندارد اروپا؛

راه اندازی بازار متشکل انرژی؛

کمک به خروج کامل ارزهای نفتی از بودجه دولت؛

[از آنجایی که در حال حاضر اطمینان کافی نسبت به شناسایی بدون خطای نیازمندان وجود ندارد، پیشنهاد می شود در کوتاه مدت یارانۀ نقدی ماهیانه 30 دلار به هر ایرانی پرداخت تا از تأمین معیشت حداقلی کل جامعه اطمینان حاصل شود. … این منابع مالی از محل نقدی سازی یارانه های کالایی، اعطای سهمیۀ انرژی به کد ملی و تشکیل بازار متشکل انرژی تأمین خواهد شد. ]

هدف چهارم: مقابله با فساد

حذف قیمت گذاری؛

کنارگذاشتن پارادایم مجوزمحوری؛

حذف تعاملات مستقیم مردم و کارکنان دولت (امضای طلایی): حذف ممیزمحوری مالیاتی و بازرس محوری تأمین اجتماعی؛

حذف/ساماندهی موقعیت های متضمن تعارض منافع: چرخش مدیران شبکۀ بانکی و بانک مرکزی، تسلط پزشکان بر وزارت بهداشت و نظام پزشکی و… ؛

حذف یا تنظیم گری حیات خلوت سیاسیون در شرکت های دولتی و خصولتی؛

ساده سازی قوانین پایه مانند کتاب تعرفه ای؛

هدف پنجم: ارتقای جایگاه بین المللی اقتصاد کشور

1. دیپلماسی راه

احیا و تثبیت جایگاه کلیدی ایران در جادۀ ابریشم؛

احیا و تثبیت جایگاه ایران در مسیر مائوسام؛

احیای کریدور شمال به جنوب؛

ساخت پروژه راه خلیج فارس به مدیترانه؛

تثبیت جایگاه ایران به عنوان قطب ترانزیتی منطقه؛

2. دیپلماسی تجاری

ایران باید به عنوان عامل پیمانکاری پروژۀ جادۀ ابریشم در منطقه به رسمیت شناخته شود؛

تعامل با چین در زنجیرۀ تولید پروژۀ جادۀ ابریشم و استفادۀ بهینه از ظرفیت فولاد، راه آهن و سیمان کشور؛

مشروط کردن دسترسی به بازار داخلی (تعرفۀ ترجیحی) به ورود قطعه سازان کشور به زنجیرۀ تأمین جهانی و ایفای نقش هاب صادراتی در منطقه؛

آغاز مذاکرات تجارت آزاد با 10 کشور منطقه از ابتدای 1401؛ هدفگذاری برای میزبانی از 25 میلیون گردشگر خارجی (1.5% گردشگران جهان) در سال 1404؛