تغییرات ریال و دلار و افغانی

گزارشی در سایت بی-بی-سی منتشر شد که می‌گوید به دلیل گران شدن دلار در ایران، دلار از افغانستان به ایران قاچاق می‌شود و در نتیجه «ریال تقویت و افغانی تضعیف» می شود. دلار در یک ماه اخیر پنج افغانی گرانتر شده و به 73.5 افغانی رسیده‌است.

به نظر می‌رسد اشتباهی که ایران در بازار ارز کرد در افغانستان هم به نوعی در حال انجام است. دولت با فروش دلار سعی می‌کند از افزایش نرخ دلار جلوگیری کند. گزارش می‌گوید که دولت هر هفته 50 میلیون دلار و 15 میلیون یورو به بازار می‌فرستد و باز هم تقاضا برای دلار زیاد است.

این اتفاقات در بازار ارز افغانستان به دلیل ربط اقتصاد دو کشور طبیعی است. با کاهش ارزش ریال در برابر دلار، قیمت نسبی کالاهای ایرانی در بازار صادرات کاهش یافته است. اقتصاد افغانستان که این را شاهد است بطور طبیعی به سمت خرید بیشتر کالاهای ایرانی روی می‌آورد. با توجه به اینکه ریال ایران بسیار بیشتر از افغانی تضعیف شده است، خرید کالاهای ایرانی برای مردم افغانستان راحت‌تر شده است. کاهش ارزش افغانی واکنش طبیعی اقتصاد افغانستان به این تفاوت است. بازرگانان افغانستان دلار را به ایران می برند تا به ریال تبدیل کنند و کالای ارزان شدۀ ایرانی را به افغانستان وارد کنند. این اتفاق رفاه خانواده های افغان را افزایش می دهد ولی در عین حال مزیت قیمتی کالاهای افغانستانی در بازار ایران را تضعیف می‌کند. در چنین حالتی گرانتر شدن دلار کمی از شدت این فرایند می‌کاهد. اقتصاد افغانستان در حال تنظیم بازار است به نفع تولید کنندگان افغان. فروشِ دلارِ بیشتر توسط دولت افغانستان این تنظیم را از بین می‌برد. این همان اشتباهی است که دولت ایران به کرات انجام داده است.

پس نوشت: این دو کلمۀ تقویت و تضعیف در بازار ارز با بار ارزشی زیاد به کار می رود و معنای درستِ خود را از دست می‌دهد. تقویت پول ملی فقط وقتی ارزش دارد که بر مبنای افزایش تولید و کارآمدی باشد، نه با تزریق دلار دولتی.