ونزوئلا می شویم یا کوبا؟!

بحث داغی در گرفته است در میان اقتصادیون در مورد «ونزوئلایی شدن» اقتصاد. بحث پیرامون نوشته های پویا ناظران است در صفحۀ تلگرامش است.

من در اینجا مفصل در مورد این موضوع نوشته ام، بخصوص در زمستان 69 در مطلبی که در تجارت فردا منتشر شد و جزو مطالب پرخواننده بود. و بعد در گفت و گویی در مورد کنترل قیمتها. (هر وقت هم رئیس سازمان مدیریت در مورد برنامه های اقتصادی برای پیشرفت ایران حرف می زند این تب امکان ونزوئلایی شدن در من شدت می گیرد!)

خلاصه اینکه ما هنوز تا آنجا فاصله داریم ولی با توجه به اینکه در دوران بحران خیلی احتمال دارد که سیاستهای بشدت اشتباه پیش بگیریم، (در این مورد تامین کسری عظیم بودجه از طریق چاپ پول) هیچوقت نباید این احتمال را دست کم بگیریم.

نقد دیگران به مطلب پویا ناظران نکات مثبتی دارد ولی این قسمت در همۀ نقدها مشترک (و بشدت آزار دهنده) است که توصیه می کنند آرامش جامعه را بر هم نزند و توصیه به تبدیل پول به دارایی نکند.

من موافقم که گاهی نباید برخی از مطالب را پیش از اینکه توسط افراد همان حوزه ارزیابی شود، منتشر کرد (مثل مقالاتی که در ابتدای فراگیری کرونا منتشر شد و اعداد اغراق آمیزی در مورد تلفات ارائه کرد). ولی تحلیل اینکه افزایش پایه پولی در نهایت به افزایش نقدینگی و تورم فزاینده منجر می شود (نظریه ای که در عمل با شواهد زیادی حمایت می شود) و هشدار در مورد آن دقیقا کاری است که اقتصاددان باید بکند. اینکه سخنگوی دولت می گوید سعی می کنیم به آن سمت نرویم نشانۀ مؤثر بودن هشدار پویا ناظران است.

به نظر من باید در مورد «کوبایی شدن» اقتصاد ایران هم هشدار داد. کوبایی شدن یعنی کاهش ارتباط اقتصاد با دنیا. در کوبا بحران به شکلی که در ونزوئلا است اتفاق نمی افتد ولی اقتصادش ارتباطش را با دنیا از دست داده است.

در دنیای امروز نمی توان همه چیز را برای بازارهای داخلی تولید کرد و در داخل مصرف کرد و برای ارز هم به صدور چند کالای خاص (مثل سیگار برگ در مورد کوبا) و کنترل شدید بر ارز حاصل از آن متکی بود. تولید برای بازار جهانی و بده بستان با جهان تنها مسیری است که اقتصاد را به پیش می برد.

ما هنوز با کوبا شدن فاصلۀ زیادی داریم، همانگونه که با ونزوئلا شدن فاصله داریم. ولی در طول 15 سال گذشته مدام از کشورهای همسان مثل ترکیه و مکزیک فاصله گرفته ایم و به کشورهای بسته با مشکلات بنیادی نزدیکتر شده ایم. و این بخش داستان است که سبب می شود سناریوهای فاجعه بار مدام به ذهن ما بیاید.